Stanisława Dorota Nikodym, z domu Liliental

1897 – 1988

Stanisława Dorota Nikodym z domu Liliental (1897 – 1988) urodziła się w Warszawie, w rodzinie Natana Nuchima Lilientala – współpracownika Banku Zachodniego oraz Gitli Reginy Eiger – badaczki i etnografki zwyczajów i kultury żydowskiej. Przez sześć lat uczyła się w szkole Heleny Szalayowej – siostry Marii Skłodowskiej, po czym ukończyła siedmioklasową pensję Kazimiery Kochanowskiej. Maturę zdała w 1916 roku i tego samego roku rozpoczęła studia na Wydziale Filozoficznym UW. Po przerwie w roku szkolnym 1918/19, kiedy na kursie dla dorosłych uczyła poborowych matematyki wróciła na UW, po zakończeniu którego pracowała pod opieką prof. Mazurkiewicza. On też był promotorem Jej rozprawy doktorskiej. Stanisława Liliental była cenionym matematykiem i żoną znanego matematyka Otto Nikodyma (1887 – 1974), była również pierwszą kobieta w Polsce, która w 1925 r. uzyskała doktorat z nauk matematycznych. Rozprawa doktorska nosiła tytuł „O rozcinaniu płaszczyzny przez zbiory spójne i kontinua”. 24 czerwca 1925 roku odbyła się promocja doktorska Stanisławy Liliental na Uniwersytecie Warszawskim, a 26 czerwca 1925 r. Stanisława odebrała dyplom doktora razem z Otto Nikodymem, w czerwcu tego samego roku wyszła za niego za mąż.

Po doktoracie Nikodymowie spędzili w Paryżu rok 1925/26 na studiach matematycznych, dzięki uzyskanemu stypendium MWRiOP. Po krótkim okresie pobytu w Krakowie przenieśli się do Warszawy, gdzie Stanisława miała większe szanse podjęcia pracy w zawodzie matematyka. Początkowo została bibliotekarką w Gabinecie Matematycznym TNW, kierowanym przez Samuela Dicksteina, a niedługo później – asystentką prof. Franciszka Leji w Katedrze Matematyki na Politechnice Warszawskiej. Okres II wojny światowej Stanisława i Otto Nikodymowie spędzili w Warszawie. Pod okupacją hitlerowską prowadzili tajne zajęcia z matematyki pomimo oczywistych zagrożeń. W Powstaniu Warszawskim 1944 roku stracili majątek, w tym kilka nieopublikowanych prac matematycznych. W 1946 r. przeprowadzili się do Belgii, gdzie wzięli udział w kongresie matematyków, później Otto prowadził wykłady w różnych miastach europejskich, zanim wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych, osiedlając się w Gambier w stanie Ohio. Tam też, o3.05.1974 roku zmarł Otto Nikodym. Pochowany został na cmentarzu w polskiej Częstochowie – miasteczku Doyletown w Pensylwanii. Pomnik nagrobny zaprojektowała sama Stanisława Nikodymowa, przewidując także miejsce pochówku dla siebie. Jednak po śmierci męża nic jej w Stanach Zjednoczonych nie zatrzymywało, ponieważ Nikodymowie nie mieli dzieci. Stanisława podjęła więc decyzję o powrocie do kraju, a całą spuściznę naukową męża, dokumenty oraz swoje obrazy przekazała do Briscoe Center for American History w Austin w Teksasie. Posiadany majątek zapisała polskiej parafii rzymskokatolickiej, a następnie przyjechała do Polski. Zmarła krótko przed Wielkanocą w 1988 roku. Stanisława Nikodym pisała wiersze i sztuki oraz zajmowała się malarstwem. Będąc studentką, uczestniczyła w plenerach malarskich w Sandomierzu, w którym malowała techniką akwerelową widoki miasta. Takie plenery odbyły się w okresie międzywojennym kilkakrotnie (w latach 1922, 1923, 1933). Powstałe prace zostały zaprezentowane na wystawie w 1933 roku, a po jej zakończeniu przekazane zostały przez malarkę do muzeum w Sandomierzu (obecnie Muzeum Okręgowe), gdzie do tej pory się znajdują. Więcej informacji na stronie:
https://en.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82awa_Nikodym oraz w audycji radiowej pod tym linkiem.


sk/25-04-2021