Danuta Ciesielska

Instytut Historii Nauki PAN

Polki zapisały się w historii kobiet aspirujących do naukowej kariery bardzo wcześnie. Warszawianka historyczka Stefania Wolicka-Arnd to prawdopodobnie pierwsza Europejka, która uzyskała doktorat po wypełnieniu przewidzianych przepisami rygorów takich samych, jakie stawiano mężczyznom. Wolicka jednak promowana została na Uniwersytecie w Zurychu w 1878 roku in absentia. Przed nią wiele kobiet w Europie uzyskało doktorat filozofii, ale w zawsze odbywało się na specjalnej drodze. Wśród nich warto
wymienić Dorotheę von Rodde-Schlözer, która nie tylko była poliglotką, ale jej matematyczne umiejętności niezwykle wysoko oceniał jej nauczyciel Abraham Gotthelf Kästner profesor matematyki na Uniwersytecie Georga-Augusta w Getyndze. Tamże Schlözer w 1787 roku po trudnym egzaminie obejmującym między innymi matematykę, zdobyła stopień doktora filozofii. Powszechnie wiadomo, że Sofija Kowalewska po studiach w Heidelbergu i Berlinie doktorat uzyskała dopiero w 1874 w Getyndze i odbyło się to dzięki wstawiennictwu Weierstrassa i Kleina. Doktorat jednak uzyskała bez wymaganych prawem egzaminów, na podstawie oceny prac, a promocja odbyła in absentia. Chociaż w porównaniu z innymi europejskimi uniwersytetami uczelnia w Getyndze była bardzo nowoczesna, to jej Senat nadal nie był otwarty na pełną obecność kobiet w nauce.

Historia  Polek  studiujących  matematykę  rozpoczęła  się  wcześnie,  jeszcze  w  XIX  wieku.  Przypomnijmy, że urodzona  i  wykształcona  w  Polsce  Maria  Skłodowska-Curie  studiowała  na Sorbonie  matematykę i w 1894 roku zdobyła tam, z drugą lokatą, licencjat matematyki. Gdy Skłodowska w Paryżu zdobywała stopień, to z Petersburga przybyły do Getyngi dwie młode Polki: Helena Bortkiewicz i Aleksandra Stebnicka. Obie w rodzinnym mieście ukończyły Wyższe Kursy Żeńskie, a studia z zakresu matematyki na Uniwersytecie Georga-Augusta rozpoczęły zachęcone przez Felixa Kleina, który odegrał ogromną rolę w promocji idei otwarcia uczelni dla kobiet. Najbardziej znana z polskich studentek matematyki to Maria Orsetti, ale ona szybko porzuciła matematykę dla działalności społecznej i o jej przygodzie z matematyką prawie nikt już nie pamięta. Doktorat filozofii w Getyndze do 1933 roku uzyskała tylko jedna Polka: Wanda Łempicka, która nie tylko studiowała tam matematykę, ale jeden z egzaminów doktorskich zdawała u Landaua. Historia Polek w Getyndze, informacje o przebiegu ich studiów, o referatach na seminarium Kleina oraz egzaminie Łempickiej u Landaua będzie głównym tematem mojego odczytu. Poza tym zamierzam nakreślić sytuację edukacyjną kobiet w Niemczech i Rosji przełomu XIX i XX wieku.

Wykład odbędzie się 7 lytego 2023 o godzinie 17.00 przy użyciu komunikatora Zoom.