Zofia Kowalewska

Problemy zaawansowanej matematyki i fizyki rozbudziły zainteresowania Zofii, która nie posiadając odpowiednich podstaw sama uzyskała intuicyjne rozwiązanie problemów. Tyrtow, zachwycony takim popisem jej zdolności, czym prędzej namówił generała, aby pozwolił córce studiować matematykę wyższą, niestety Rosjanki w tych czasach nie mogły studiować w kraju, ale wolno im było wyjechać za granicę, jeśli miały pisemną zgodę ojca lub męża. Aby pokonać te trudności Zofia zaaranżowała fikcyjne małżeństwo z Władimirem Kowalewskim, studentem paleontologii. Po wyjściu za mąż wyjechała z mężem do Niemiec i studiowała matematykę w Heidelbergu, a potem w Berlinie pod kierunkiem Karla Weierstrassa. Senat uczelni odmówił zgody na oficjalne podjęcie studiów, zatem profesor zaoferował prywatne nauczanie, bez formalnego przyjęcia w poczet studentów. Weierstrass, z którym utrzymywała stały kontakt również po zakończeniu nauczania, powiedział o niej później, że miała „dar genialnej intuicji”. W 1874 r. Kowalewska napisała trzy artykuły, wszystkie miały jakość prac doktorskich. Najważniejszy okazał się pierwszy z nich. Charles Hermite nazwał go „pierwszym znaczącym wynikiem w ogólnej teorii równań różniczkowych cząstkowych”. Druga publikacja dotyczyła dynamiki pierścieni Saturna, trzecia była specjalistycznym artykułem na temat upraszczania całek. W artykule z 1875 r. Kowalewska udowodniła, że istnieją rozwiązania nieliniowych równań różniczkowych cząstkowych, pod warunkiem iż spełniają pewne szczególne warunki. Rozwinęła tym samym idee Cauchy’ego z 1842 r. Połączone wyniki znane są jako twierdzenie Cauchy’ego-Kowalewskiej. Artykuły te miały zostać zaprezentowane na uniwersytecie w przewodzie doktorskim lecz dzięki poręczeniu Weierstrassa Kowalewska otrzymał tytuł doktora z wyróżnieniem bez konieczności zdawania egzaminu ustnego, stając się pierwszą kobietą z tytułem doktora matematyki od czasów Marii Agnesi.

Po samobójstwie męża w 1883 r. wróciła do Moskwy, żeby uporządkować sprawy Władimira, a potem na Siódmym Kongresie Przyrodników zaprezentowała wyniki badań nad refrakcją. Śmierć męża usunęła główną przeszkodę stojącą na drodze do objęcia przez Kowalewską posady akademickiej, ponieważ wdowę łatwiej było zaakceptować niż mężatkę lub kobietę niezależną. Pod koniec 1883 r. przyjechała do Sztokholmu, gdzie w 1884 r. jako jedna z pierwszych kobiet na świecie uzyskała stopień profesora na Uniwersytecie w Sztokholmie, a w 1885 r. objęła funkcję dziekana Wydziału Matematyki.

W 1888 r. została laureatką konkursu za pracę dotyczącą rotacji bryły sztywnej. W 1889 r. na uniwersytecie w Sztokholmie uzyskała nominację na profesora zwyczajnego, a za tym stałą, dożywotnią kadencję. Była pierwszą kobietą zajmującą takie stanowisko na uniwersytecie w północnej Europie. Na wniosek akademików: Czebyszewa, Imszeneckiego i Buniakowskiego w grudniu 1889 r. została wybrana na członka-korespondenta Rosyjskiej Akademii Nauk. W tym celu na szczeblu rządowym konieczne było formalne przegłosowanie kwestii dopuszczenia kobiet do wyborów na członka tego gremium.

Była także utalentowaną pisarką i działaczką społeczną, szczególnie zaangażowaną w walkę o prawa kobiet. Opublikowała kilka powieści i dramatów, pisywała również do gazet.

Wydano:

• Uniwersytet chłopski w Szwecji (szkice), 1903;
• Wspomnienia z dzieciństwa, 1948 (wyd. pol. 1978);
• Nihilistka (powieść), 1928.

Zmarła w wieku 41 lat w wyniku powikłań po zapaleniu płuc.

Źródla:

sk/18-04-2021